Talde, elkarte eta Zorrotzako auzotarrentzako oharra

Alazne Gogoratuz Memorialaren talde antolatzaileak auzoari jakinarazi nahi dio tamalez antolaketa mailako arrazoiengatik bertan behera utzi behar dugula 2017tik ospatu den kultur ekitaldi hau.

Urte hauetan kalitatezko ikuskizunak eskaintzen ahalegindu gara, normalean Zorrotzatik urrun dauden antzoki eta aretoetan eskaintzen diren dantza bezalako adierazpen artistikoak gure auzora hurbilduz.

Pozik gaude honaino iritsi izanagatik, 6 edizio bete ditugulako eta zorrotzarrek eta bisitariek dantzaren magian murgiltzeko aukera izan dutelako prezio ezin hobean. Gainera, Alazne Gogoratuz Memoriala oso erakusleiho preziatua izan da gure inguru hurbileko dantza konpainia eta eskolentzat.

Hori guztia lortzeko, zalantzarik gabe azpimarratu nahi genuke Zorrotzako talde, dendari eta pertsona askok, batez ere Auzo Elkarteak eta Merkatarien Elkarteak, urte hauetan Memorialari eman dioten laguntza eskerga.

Halaber, Jon Amurizak, lehenengo edizioetan, eta Mikel del Vallek, azkenetan, egindako lan ona nabarmendu nahi dugu, alderdi tekniko eta artistikoei aurre egiten eta abentura hau ederto gidatzen jakin baitute.

Azkenik, eskerrak eman nahi dizkiegu Bilboko Udaleko Kultura Sailari, hasieratik Kiroldegiaren esparrua lagatzeagatik zein azpiegitura teknikoaz arduratzeagatik, eta Laboral Kutxari, urte hauetan guztietan egin duen ekarpen ekonomikoagatik. Eskerrik asko eta hurrengora arte.
Zorrotza, 2025eko otsaila.

Alazne Gogoratuz Memorialaren talde antolatzaileak auzoari jakinarazi nahi dio tamalez antolaketa mailako arrazoiengatik bertan behera utzi behar dugula 2017tik ospatu den kultur ekitaldi hau.

Donostia, euskararen hiriburu

Bilbo: Euskararen hiriburua izeneko erakusketa ibiltaria jarri zuen martxan Bilboko Udalak iragan azaroan eta ordutik hona auzoz auzo dabil. Erakusketak Bilbo eta euskararen arteko lotura, alkate jaunaren hitzetan, “estua, sakona eta erabatekoa” azpimarratzea zuen helburu. Ongi etorriak izan daitezela horrelako ekimenak, baiki, eta ez dut zalantzarik erakusketak azalduko dituela hainbat auzi jakingarri. Aurkezpenean, ordea, honako hau ere bota zen, erakusketa bera bezain esanguratsua: “Bilbo da euskaldun gehien daukan euskal hiria”. Ez da, jakina, irakurtzen dugun lehenengo aldia. Datuak eskutan ez da gezurra izango. Analisi sakonago bat egin orduko, baina, apar bihurtzen da olatua.

Horrelakoak irakurri eta ezin beste bilbokeri baten aurrean gaudela pentsatzeari utzi. Galdetzen diot neure buruari ea zergatik izan behar al dugun beti gehienak, nagusiak, lehenengoak. Bada joera bat ez dudana bat ere atsegin, uste baino hedatuago gurean, topikoak topiko. Hainbatetan haserretu zaizkigu lagun gipuzkoarrak, adarra jo ere bai, teleberriak -gaur egunek horretarako ere ez du ematen, gizajoak- telebilbao ematen duela, egunero ari direla tai gabe Bilbo gora Bilbo behera, hezur-muinetaraino sartu nahi dietela gainerako euskaldunei Bilbon jokatzen dela partida, Bilbo dela erpina eta gainerakoak osagarri baino ez. Bilbo da Hiria eta besteak herrixka gajoak. Gipuzkoar eta enparauen ezinikusia gehiegia da batzuetan, ahaztuko balute bezala Bilbon ere badirela bigarren mailako bilbotarrak eta ez dela berdin Abando edo Otxarkoaga. Are gehiago, herra Vocento bezalakoek sustatzen dutela gehienbat eta ez dela makala euskaldunak Bilbora destainaz begira jartzea Madril eta Parisera beharrean.

Gatozen berriro erakusketara eta baieztapen lapidariora: “Bilbo da euskaldun gehien daukan euskal hiria”. % 3,5 da Bilboko euskararen erabilera Soziolinguistika Klusterreko azkenengo neurketaren arabera (2021); Donostikoa, aldiz, %15,3. Baina esperientziak neurketek baino gehiago balio duenez sarri, zilegi bekit aipatzea gure azken asteburukoa, Donostian. Hoteleko bi harreragilerekin harrema izan dugu, biak euskaldunak; hiriko hainbat alderditan -alegia, ez bakarrik Alde Zaharrean edo euskaldunok elkartu ohi garen guneetan- entzun dugu euskara inguruan; 50 urte inguruko koadrila osoak entzun ditugu euskaraz poteatzen, auzo normal samar batean; hiriko alderdi pijoenetan ere entzun ditugu euskaldunak; taberna guzti-guztietan euskaraz eskatu ahal izan dugu, arazorik gabe, tabernari batzuek erdaraz erantzunda ere; entzun dugu jendea gaztelaniaz arituta ere euskarazko hitzak eta esaldiak sartzen, euskararekiko atxikimendua edo adierazten duena eta Bilboko gune erdaldunetan imajinatu ere ezin daitekeena egin; azkenik, saltoki eta taberna askoren errotuluak eta menuak euskaraz irakurri ahal izan ditugu, Bilbon, legez behartuta egon arren, hain ohikoa ez dena. Tira, zerrenda infinituki luzatzeko asmorik ez daukat eta karaktere gabe geratzen ari naiz. Laburbilduz, begira diezaiotela beren zilborrari erakusketen antolatzaileek eta erosokeriaren aparretan murgildu ordez, har dezatela kontuan donostiar idazle haren esanak: “Edo Bilbon salbatuko gara edo ez gara salbatuko”. Partida ez da bukatu.

“Bilbo da euskaldun gehien daukan euskal hiria”. Ez da, jakina, irakurtzen dugun lehenengo aldia.

Auzo garbiago baten alde

Zorrotzak aurpegi asko ditu. Esate baterako, ospe ona dugu gizarte-sare aberatsa izateagatik, gure kaleetan eta ospakizunetan egoten den giro onagatik eta auzo batu eta aldarrikatzailea garelako.

Beste alderdi batzuetan, berriz, Zorrotzak ospe txarra du, adibidez, jasaten ditugun usain txarrengatik edo trafikoak eta inguruko industriek eragiten duten kutsaduragatik. Ziur aski, horregatik daramatzagu urteak jasaten dugun kutsadura aktiboki salatzen eta, aldi berean, eskatzen SADER eta PROFERSA beste leku batera eraman ditzatela.

Azken batean, guztiok auzo osasuntsuago batean bizi nahi dugu; baina hori aldarrikatzeaz gain, gutako bakoitzak zerbait gehiago egin ahal du?

Nire ustez, erantzuna baiezkoa da. Izan ere, badira gure esku dauden hobetu beharreko alderdi batzuk. Adibidez, zorua garbiago egon liteke jendeak ez balitu zorura botako plastikozko poltsak, tabako paketeak, latak eta abar, horretarako paperontziak egonda.

Bestalde, erretzaile batzuen jarrerak beste arazo bat sortzen du, zorura edo estoldetara botatzen dituztelako zigarro hondakinak. Honek sortzen duen arazoa begi bistakoa da, zigarrokinek dituzten kutsatzaile toxikoek itsasoan amaitzen dutelako, hondakin-uren bidez.

Hobetu daitekeen beste alderdi bat etxe-animaliekin lotuta dago, batez ere txakurrekin; izan ere, espaloietan, atarietan eta denda eta tabernetako sarreretan eragiten duten kaltea saihestu ahal izango litzateke zenbait jabek hobeto zainduko balituzte beren maskotak.

Auzo honek borrokan jarraituko du industria gogaikarri eta kutsakorrak joan daitezen, baina gutako bakoitzak keinu txikiekin lagun dezakegu Zorrotza garbiagoa eta osasungarriagoa izan dadin. Merezi du eta, neurri handi batean, gure esku dago.

Guztiok auzo garbiago batean bizi nahi dugu; baina hori aldarrikatzeaz gain, gutako bakoitzak zerbait gehiago egin ahal du?

Jaien balorazioa: “auzolana” ardatz

Behin auzoko jaiak pasata eta haietatik errekuperatzeko denbora nahikotxo izan ondoren, jaien ebaluazio objektiboa egiteko momentua heldu da. Aurten, zerbitzu publikoen balioa nabarmentzeko helburuarekin, auzoko eskola publikoei laga diegu pregoia, gora zuek!

Zorrotzako Jai Batzordeko kideen eta kolaboratzaileen esfortzu eta borondatezko lanari esker, aurten ere adin guztietarako pentsaturiko programazioa kaleratzea lortu dugu, eragozpen guztiak gaindituta. Izan ere, prezioen igoerak jaietan ere izan du bere inpaktua, eta estimatutako aurrekontuak igoerara moldatu behar izan ditugu.

Programazioaren aldetik mota guztietako kirol erakustaldiak eta tailerrak izan dira; eta 60 urte gorako ekintzen alde apustu egiten jarraitzen dugu. Auzoko taldeen ekarpenek (bertso saioak, koadrilen lehiaketak, dantzen agerraldia, txokolatada…), tabernek eskainitako ekitaldi musikal eta gastronomikoekin batera, gure programazioa aberastu egin dute. Datorren urteko haurrentzako programazioa hobetzea izango da helburua, besteak beste.  Barreak, algarak, dantzak eta ospakizunak ugariak izan diren arren, jaien giro alaia estaltzen saiatu diren gertakizun batzuk ere izan dira. Horien aurrean esan beharreko gauza bakarra: inolako erasorik gabeko auzo baten alde lan egiten jarraituko dugu auzokideok.

Beste behin ere, eskerrak eman nahi dizkiegu zuen denbora auzoari eskaintzen diozuen guzti horiei: zuen laguntza ezinbestekoa da, eskerrik asko bihotzez! Jarrai dezagun batera lan egiten, auzo bizi eta anitza eraikitzen, “auzolana” lelotzat hartuta. Gure ebaluazioa amaitutzat eman dugu. Orain zuen balorazioa egiteko unea da. Edozein ekarpen egin nahi izanez gero, edota hurrengo jaietan parte hartu nahi izanez gero, jar zaitez Jai Batzordearekin harremanetan. Pozik izango gara gurekin batera jende proaktiboa izateaz. Anima zaitez!

Barreak, algarak, dantzak eta ospakizunak ugariak izan dira… 
Datorren urteko haurrentzako programazioa hobetzea izango da helburua, besteak beste

Chill Mafiak agur

Haize freskoa bezalakoa izan zen. 2021eko otsailaren 21a da eta “Zure kebapa” kantuko bideoklipa erakutsi dizu lagun batek. Freskotasuna eta halako identifikazio bat. Ez dituzu ezagunak, baina zure lagun batzuek bai. Egun pare baten ondoren “Gazte arruntaren koplak”-ekin lehertu zen dena. Ordutik ibilbide gorabeheratsu bat, beti jopuntuan egon direlako sentsazioa eta hainbat hanka-sartze. Eta parranda asko, jakina. Agur esango du Chill Mafiak, ez adiorik .

Baloraziotan hasiko dira orain asmo oneko betaurrekodunak, erredakzioetako saguak eta bost xentimoko iritzi emaileak. Zer izan zen, nola ulertu beharra dago “fenomenoa”, zer ekarri ote zioten euskal kulturari. Nola hasi ziren eta nola bukatu. Last Tour eta beste. Baietz zirudien, baina… Ez dute gezurrik esango. Filtrozko betarrekorik gabe errealitatea interesgarria da, halere.

Chill Mafiak ez du euskal kultura lehertu, bide berriak seinalatu bai. Hautsa astindu eta gelak egurastu ere bai. Iruditeria eta hizkera berri bat ekarri du. Performantze kulturala ulertzeko modu berri bat, eskema zaharkitu, kontsentsu ustel eta aspaldiko inertzietatik kanpo. Eguneratu du joko zelaia edo behintzat zelai horretan ildo berria jorratu. Emankorra. Ez die gainontzeko agenteei zuzenean eragin, hau da, dinamika zaharrei eutsi diete askok eta askok; etorriko direnei bidea leundu die, ordea. Iraultzarik ez da gertatu, beharrik ere ez, landak ongarritzea nahikoa baita datozenek erein dezaten. 

Zer izan da Chill Mafia? Akaso Iruñeko koadrila bat besterik ez, beraiek esan izan duten moduan. Prekarietatean jaiotako belaunaldi bateko katebegiak. Gazteen noraez eta kokatu ezina gorpuztu dutenak hala nahi izan gabe. Ez dira inoren ez ezeren bozeramale izan. Batzuek esango dute akatsak egin dituztela. Nik neuk ez ditut begi onez ikusten egindakoetako asko. Ez du garrantzi handirik horrek, baina. Kontua da dardara, lurrikara izatera iristen ez den baina plaka tektonikoak zalantzan jartzera behartzen duen ekina. Euskal kultura marko erreal batean kokatu dute, fikzio tutelatutik atera. Eta bai, lehen ere bazeuden kultura ofizialetik kanpoko proposamenak, markoak puskatzearen aldeko ekarpenak. Ez dira ez lehenengoak, ez azkenekoak. Baina bai agian arrotzenetakoak, festara gonbidatuta ez zeuden ezusteko bisitariak. Ez horregatik.

Chill Mafiak ez du euskal kultura lehertu, bide berriak seinalatu bai. Hautsa astindu eta gelak egurastu ere bai. Iruditeria eta hizkera berri bat ekarri du. Performantze kulturala ulertzeko modu berri bat, eskema zaharkitu, kontsentsu ustel eta aspaldiko inertzietatik kanpo…

Iraila

Konturatzerako beste irail bat etorri zaigu gainera. Iritsi bezala alde egin du udak. Lerrook idazten ditudan unean oraindik ere udan gaudela diote telebistan. Zeru grisen pean errutina berri batean murgilduta dabilenarentzat, ordea, udatik gutxi du irailak. Tira, irakasle jendearen kontuak dira hauek, izan badirenez uda betean lan eta lan jardun ondoren oporraldia orain hartuko dutenak. Horientzat esanahi zeharo desberdina izango du irailak.

Trantsizio garaia izan ohi da niretzat iraila, ortzimuga berriak ikusmiratzekoa. Berriak eta ez hain berriak. Hortxe dago konfort eremuaren kontzeptu hori, batzuek gorrotatua. Konfort eremua berez da desiragarria, nire irudiko. Guztion nahia beharko luke lasai eta zoriontsu bizitzeak, norbere buruarekin zein besteekin bakean. Autokonplazentziatzat dute hainbatek turbokapitalismo eta hiperaktibitatearen garaian. Izatekotan, konfort eremua zein den zehaztea, horrek dirudi garrantzitsuagoa. Ustez bertan goxo egonda lokatzetan egotea. Noraeza erosotasunarekin nahastea eta korronteak eraman zaitzala uztea.

Agian, eremuak eremu, irailaren sasifilosofia hori guztia jarri beharko genuke auzitan, inposatu nahi diguten bukaera-hasiera binomiotik atera, produktibitatearen hasierarekin lotuta baitago. Izan ere, hau dioskute, lau haizeetara, “eskolara buelta” itxurako esloganek: “Bukatu da aisia, gozatzeko denbora, gurpilera sar zaitezte berriro!” Horren kontra matxinatu daiteke norbera, bizimoduaren bitartez. Hainbeste zor diogu aisirik batere ez duen jendeari.

… Agian, eremuak eremu, irailaren sasifilosofia hori guztia jarri beharko genuke auzitan, inposatu nahi diguten bukaera-hasiera binomiotik atera, produktibitatearen hasierarekin lotuta baitago

Gerra

Mendebaldeko kulturaren muin-muinean dago gerra. Betidanik izan da gerrarik, borrokarik. Hortxe dago Homeroren Iliada, gerlariaren figura gizontasunaren eredutzat ezartzen duena. Antzinatea gatazkaz beteta dago, jakina denez, eta horietako bat jasotzen du liburuak; persiarren eta greziarren artekoa, hain zuzen. Literatura kanonaren oinarrian dago, beraz, gerra. Gaur egunetik hurbilago, ordea, XX. mendea da, ezbairik gabe, gerraren mendea. Gerra modernoa, historialariek aipatu dutenez, I. Mundu Gerrako frantziar larreetan jaio zen. Somme eta Verdungo basatzan loratu zen egun dugun gerraren iruditeria, gatazka beliko batean sistematikoki lehenbizikoz erabili zen eraikuntza garrantzitsuarekin batera: lubakia.

Kurioski, gaurko egunean ez da hori gerra esan eta burura datorkigun lehen gertakaria historikoa, Bigarrena aipatu ohi baita askoz gehiago. Ez dakit izango den Hollywood, amerikarren propaganda joria -lehenengoan parte hartze txikiagoa izan zuen-, edo Bigarrenak nazismoarekin izandako lotura, baina hura geratu da iruditeria kolektiboan iltzatuago, Lehenengoa izanda ere irudi horren oinarria. Akaso triskantzaren tamaina ere izan daiteke, izan ere, eta horrelakoetan konparazioak gorrotagarriak izan arren, Bigarrenaren suntsipenaren hedadura askoz handiagoa da. Kontua da egunotan liburu jakin bat iritsi zaidala eskuotara eta horrek eman dit gaiari buruz zer pentsa. Ernst Jüngerren In Stahlgewittern –Altzairu erauntsia euskaraz- da berau. Jüngerrek mendebaldeko frontean soldadu gisa egindako urteen narrazioa da, modu gordin eta zuzenean kontatua. Pentsarazi dit zenbaterainoko eragina izan zuen gerra hark, esaterako, literaturan. Artean oro har. Bigarrenak irudimena geldiarazi zuen, -garai batez bakarrik, gero etorriko zen Spielberg-, Lehenengoak, ordea, garaiko idazle eta artista askorengan utzi zuen marka, lan ugariren pizgarri bihurtuz.

Europan Gerra danborren durundia entzuten hasi den honetan, uste dut gerraren ideiaz gogoetatzen hastea komeni zaigula. Ez da, jakina, egunerokoaren larritasunean erosoena. Nahikoa dugu Netflixen beste kapitulu bat jartzearekin, gerraren erauntsiak leihoak eztandarazi arte. Gerrari buruz irakurri, Saving Private Ryanetik harago joan eta gerran murgildu. Halere ez dugu gerraren ideia zipitzik izango. Baina beharbada harekin fribolizatzeko joera apalduko zaigu zertxobait eta utziko diogu ahoberokeriak esateari. Edo, larritasun handiagoz, beste aldera begiratzeari. Gerraz pentsatzea baita gerrari, hura gertatzeari aurre egiteko modurik onena. Nahiz eta, ez dezagun ahaztu, betidanik egon den gerrarik, borrokarik. Apika ez betiko, iragan irudikatu baten nostalgiaz. Bide Ertzeanen kantu hartan bezala, “Gerrarik ez zen, gerra baino lehen”.

… Beharbada gerrarekin fribolizatzeko joera apalduko zaigu zertxobait eta utziko diogu ahoberokeriak esateari. Edo, larritasun handiagoz, beste aldera begiratzeari. Gerraz pentsatzea baita gerrari, hura gertatzeari aurre egiteko modurik onena

Euskal Erroten agonia motela

Tristea eta tamalgarria da Euskal Errota Handien eraikinak, Zorrotzako eta Bizkaia osoko ondare historikoaren elementu garrantzitsuenetako batek, eraiki eta 100 urtera duen hondatze-irudia ikustea, kolapsoaren ertzean.

1924an inauguratu zen eta bere jarduera industrialak bost urte bakarrik iraun zuen. Ordutik aurrera, gero eta narriadura handiagoa izan du, eta ez zuen ezertarako balio izan Eusko Jaurlaritzak 2009an “monumentu kategoriarekin sailkatutako kultura-ondasun” izendatzeak.

Zorrotzako Auzo Mugimenduak eta IOHLEEek (Industri Ondarearen eta Herri Lanen Aldeko Euskal Elkartea) urteak daramatzate adierazten erakunde guztietan narriadura geldiezina dela eta premiaz esku hartzeko eskatzen. Hala ere, eraikinaren jabe den Almacenes Comerciales SL enpresak ez du bete eraikina behar bezala mantentzeko legezko betebeharra. Bestalde, Foru Aldundiak luze jo du gai honetan, nahiz eta mantentzearen erantzule subsidiarioa izan. Izan ere, Aldundiak eraikinaren mantentze-lanen proiektu bat aurkezteko eskatu zien jabeei 2021ean, baina ez dago proiektu hori aurkeztu izanaren berririk, eta ez da bete Aldundiak enpresa jabeari zigorra jarriko ziolako mehatxua.

Bestalde, 2022ko abenduan, erakunde publikoek eraikina erostea edo desjabetzea eskatzen zuen EH Bilduren ekimen bat eztabaidatu zuen Eusko Legebiltzarrak. Ekimena ez zen onartu, eta asmo-adierazpen soil batek ordezkatu zuen. Aurrerago, 2023ko martxoan, Foru Aldundiak ere atzera bota zuen EH Bilduren beste ekimen bat, eraikina erostea edo desjabetzea eskatzen zuena.

2023ko martxoan bertan, Bilboko epaitegi batek izapideak egiteko onartu zuen herritar partikular batek eraikinaren jabearen aurka (ACSA sozietatea) jarritako salaketa, mantentze-faltaren ustezko ondare-delitu batengatik. Azken berria 2024ko urtarrilean atera da, Aldundiak iragarri baitu “aurten 1,2 milioi euro inbertituko dituela eraikinaren mantentze-lanetan”.

Egia esan, eraiki eta 100 urtera, eraikin horrek zutik dirau, hormigoiz egina izan zelako. Material oso gogorra delako. Hain zuzen ere jabeek eta mantentzeko ardura duten erakundeek duten aurpegia bezain gogorra.

Bai Zorrotzako Auzo Mugimenduak, bai IOHLEEek (Industria Ondarearen eta Herri Lanaren Defentsarako Euskal Elkartea) urteak daramatzate instantzia guztietan narriadura geldiezina adierazten eta lehenbailehen esku hartzeko eskatzen.

Scroll – Asier Urkiza

Asier Urkiza

Ohikoa izaten da gaur egun burua lurrinduta ibiltzea. Lausoaldi batean gabiltza atzera eta aurrera, uneoro arrastaka garamatzen estimuluen pean. Denboraren pisua gure gain eror dadin uzteko gaitasuna kamustu zaigula iruditzen zait. Edo bederen niri. Buruan milaka ideia eta bat ere ez, hego haize etengabe batek garuna laztanduko balitzaigu legez. Eta hego haize, zoro haize, badakizue. Mugikorra dagoeneko gorputz-adar bihurtuta, arretari eustea da egungo erronka nagusia. Ez dakit gure pertzepzio gaitasunean jadanik atzera ezinezko eraldaketarik gertatu ote den, ez dakit, ez dakit berandu ez ote gabiltzan. Millenialak garenok, are, boomerrak ere mugikorraren putzu sakon eta ilunean hondoratuta bagaude, nola ibiliko da ba sakelekoa eskuan jaio den belaunaldia… Ez nuke apokaliptikoegia jarri nahi, ezta gain-kritikan erori ere, baina kezkatzen nauen gaia da, aspalditik.

Nire buruarengan islatuta ikusten dut lehen-lehenik, ingurukoengan gero. Estimulu azkar eta laburren garaian bizi gara. Eta hori ematen dute Tik-tokek, Youtubek, Twitterrek eta Facebookek. Kontua, halere, ez da sare sozialak jo-puntua ezartzea, berez tresna erabilgarriak izan baizitezkeen. Tarteka hori ere badira, bestalde. Baina ez dezagun ahaztu algoritmoetan, algoritmo errepikakor, ikaragarri sinple baina eraginkorretan oinarritutako multinazionalak direla aplikazio horiek, milioiak tonaka irabazten dituztenak jende saldoak scroll egin ahala. Asko eta asko, Tik-tok esaterako, eduki sexualizatuak eskaintzen dizkiete hamabi urteko umeei eta hauek munduko gauzarik normalena bezala irensten dituzte. Eduki horiek zabaltzen diete pornoaren atea, inolako sexu heziketarik jaso aurretik. Eta jakina, arreta tartea ikaragarri murriztea dakar horrek guztiak, urtetan, egunean hainbat orduz bideo laburrak irensten egoteak eduki baduelako eraginik.

Millenialak garenok, are, boomerrak ere mugikorraren putzu sakon eta ilunean hondoratuta bagaude, nola ibiliko da ba sakelekoa eskuan jaio den belaunaldia… Kezkatzen nauen gaia da, aspalditik

Zaila zaie, ondorioz, iritzi artikulu baten ideia nagusiari antzematea, poema baten irakurketak eskatzen duen egonarri eta patxada izatea, gai baten inguruko iritzi kritikoa garatzea. Baina, eremu akademikora ez mugatzeko, lagunarteko harremanetan pazientzia izatea ere bai, begiak ireki eta inguruari so egitea. Sistemaren antsietatea anplifikatzen dute gailuek, sosegua, oreka ia desagertzeraino. Izan ere, halako laino bat dugu buruan, pertzepzioa lausotu eta desitxuratzen duena. Nik ez diot aplikaziook eta ditxosozko mugikorra alde batera utzita jendarte osasuntsuago eta zoriontsuago batean biziko ginatekeenik, ezta mobila betiko baztertu behar dugunik ere. Pentsatzekoa da, ordea, reset orokor baten ideia. Lehen edan bezala, jadanik berandu izan daitekeelako auzia birbideratzeko. Gordina da hau guztia, baina horrelaxe daude gauzak.

Poliedroak

Poliedroak gara. Emakumea, langilea, militantea, ama, alaba, ahizpa, laguna, maitalea, euskalduna, ekologista, feminista, internazionalista, … Zenbat izaera izan ditzake gorputz bakarrak? Zenbat kontraesan gorde dezake horrelako egitura konplexu bakar batek bere baitan?

Kontua da duela zazpi urte Frankismoari lotutako izenak ezabatu eta emakumeoi zor zaigun ikusgarritasuna emateko ekimen baten baitan, Udalak Clara Campoamorri gure auzoko kale bat eskaini ziola, eta iazko urritik haren mural erraldoia ikus daitekeela bertan. Ondoan, lelo hau: “Askatasuna erabiliz ikasten da”. Eta egiari zor, ikusten dudan aldiro, barruak nahasten zaizkit.

Ikuspegi feministatik ezin zaio ukatu emakumeon alde egindako ekarpena; miresgarria da  horrek ekarri zizkion sufrimendu eta miserien gainetik bereari eusteko izan zuen adorea. Baina hori poliedroaren aurpegi bat baino ez da,  hainbesteko distira daukana, non begiratzen diotenak itsutu egiten dituen eta gainerako aldeak  ikustea galarazten dien.

Izan ere, emakumeon eskubideen defendatzaile nekaezinak pulpitoa, zapaldu ororen askatasuna aldarrikatzeko erabili ordez, Espainiaren nagusitasuna defendatzeko erabili zuen,  besteak beste, euskaldunon aldarrikapen historikoak zein hizkuntza desagerrarazteko politikak bultzatuz. (Hori sinetsarazi nahi badigute ere, Euskal Herriaren asimilazio eta anikilazio prozesua ez baitzen Francorekin hasi).

Horrenbestez, nekez uler dezaket emakume hau Euskal Herrian askatasunaren ikurtzat hartzea,  Estokolmo sindromeak jota ez bada behintzat. Ni neu ere beste poliedro bat naizelako, alderdi asko dituen poliedroa, eta ezin nezake nire alderdietako bat besteen gainetik jarri. Hau da, ezin dut  feminista eta euskaldun artean aukeratu, izaera biek osatzen bainaute. Beraz, ezin mirets dezaket nire izaeraren zati garrantzitsu bat ukatu eta desagerrarazten saiatu den pertsona. Askatasuna ere poliedrikoa delako. Eta emakume askerik gabe herri librerik ez dagoen moduan, emakumeak ezin garelako libre izan gure herria, gure kultura, gure identitatea eta gure hizkuntza ukatzen dizkiguten bitartean.

Ezin dut  feminista eta euskaldun artean aukeratu, izaera biek osatzen bainaute. Beraz, ezin miretsi nire izaeraren zati bat ukatu eta desagerrarazten saiatu den pertsona

Horri gehitu behar zaio euskal herritar askok Espainiara begira bizitzeko duten joerak sorrarazten didan ezinegona eta kezka, mundua Espainian hasi eta bukatuko balitz bezala, haien historia geure eginez eta geureari bizkarra emanez. Bizenta Mogel, Mari-Luisa Erdocio, Julia Fernandez, Maurizia Aldeiturriaga, Elbira Zipitria, Maialen Lujanbio, Beatrice Molle … Emakume borrokalari eder askok osatzen dute Euskal Herriaren historia eta geografia, bakoitzak bere lubakian, euskaratik eta euskaraz, gizonen  neurrira egindako gizartean arrakalak sortuz ondorengo emakumeoi bidea ireki digutenak.

Auzoko kaleetako plaken eta hormen bidez  gizarte parekide eta justuago bat eraikitzea posible egin duten emakumeak goraipatzea iniziatiba ederra da benetan, baina aurre egin diezaiogun behingoz Estokolmo sindromeari, aldarrika dezagun geurea. Zorionez, berton emakume zoragarriak ditugu, apaltasun, ausardia eta erabakitasunez, Euskal Herriko gizarte poliedrikoaren norabidea argitu eta argitzen dutenak. Bete ditzagun gure kaleak haien izen eta irudiekin, hurrengo belaunaldien eredu izan daitezen, Euskal Herriaren poliedroak bere argi propioz, inori itzal egin barik baina inoren itzaletan egon gabe, indar handiz dirdir egin dezan.

Alaitz Aldabaldetreku