«Izena eman nuen mendiko lehen lasterketa 30 kmko Trail Kosta izan zen, eta irabazi egin nuen»

Montse Vázquez 30 urterekin hasi zen korrika egiten, lehen alaba izan ondoren, haurdunaldiaren ostean berriro ere sasoian ipintzeko. Hasieran korrika egitea oso gustuko ez zuela onartu arren, laskerketetan nahiko ondo lehiatzen zuela konturatu zen, hain ondo non bere lankideek animatuta parte hartu zuen lehen mendi lasterketa irabazi zuen. Une hartan kirol ibilbide bikaina hasi zuen. Tartean, beste hainbat kirol lorpenen artean, Euskadiko eta Espainiako kilometro bertikaleko txapelduna izan da birritan. Gaur, 53 urterekin, eta urtebetez lesionatuta egon ondoren, sentsazioen arabera entrenatzen da. Bere ibilbidea aztertuz, orain, lehiaketaz harago trailez gozatzen ikasi duela aitortu du.

TESTUA ETA ARGAZKIAK: AITOR MARÍN

Nola hasi zinen trail egiten?

Ni gimnasia irakaslea nintzen, eta nire lehen alabaren amatasun bajan, errekuperatzeko korrika egiten hasi nintzen. Lasterketa motzak egiten hasi nintzen, etxetik Kastrexanaraino eta buelta, adibidez. Hasieran ez zitzaidan gehiegi gustatzen, baina pixkanaka lasterketetan izena ematen hasi nintzen, asfaltoan… Eta lehen postuetan geratzen nintzen. Beraz, argi dago ez zitzaidala batere gaizki ematen. Nire lehen mendi-lasterketa, Forum Sportek antolatzen duen Kosta Trail bat izan zen. Nik bertan egiten dut lan, eta hiru lankidek animatu ninduten haiekin izena ematera, nahiz eta ordura arte nik ez nuen inoiz mendian korrika egin. Beraz, nire lehen mendi lasterketa, 30 km. asfaltoan korrika egiteko zapatilekin… eta hala ere, lasterketako txapelduna izan nintzen. Emaitza horren ostean, Sestao Alpino kluba nire bila etorri zen, eta klubean sartu eta probatzea proposatu zidaten. Hasiera batean ezetz esan arren, geroago hala egin nuen

Eta horrela hasi zen zure kirol-ibilbide arrakastatsua…

4 aldiz irabazi dut Kosta Traila; 2 aldiz izan naiz Euskadiko Trail txapelduna, bertikaletako markak hautsi ditut; 8 urtez Espainiako eta Euskadiko txapeldun izan naiz gara klubetako lehiaketan; … Oso harro nago lorpen hauetaz guztiez. Inoiz ez dut neure burua atleta handitzat hartu, baina beti gustatu izan zait onenekin lehiatzea. Hainbat urte lehiatzen ibili ondoren, berriz, orain gozatu nahi dut, eta pozik nago taldekide gazteei laguntzen eta gozarazten. Iaz geldirik egon nintzen lesioen erruz, eta horrek lagundu dit gozatzen ikasten,  eta konturatu naiz ederrena ez dela dortsala janztea eta lehiatzea.

​​Zer gertatu zitzaizun min hartzeko?

Duela bi urte ultra asko (60 km-tik gorako lasterketak) egin nituen eta mina izaten hasi nintzen… Pubalgia bat arrastaka eraman nuen bi urtez, baina ez nintzen gelditu aurreikusita nituen lasterketa haiek egin nahi nituelako… Baina gorputza jakintsua da, abisuak ematen ditu, eta ni jada ez naiz gaztea. Iaz pubalgia bat izan nuen, eta horrek behartu ninduen gelditzera, eta urte eta erdi eman dut dortsal bat jantzi gabe.

Joan den martxora arte…

Bai, dortsal bat jantzi nuen berriro Benidormeko Puig Campana kilometro bertikalean. Oso gustura aritu nintzen. Gailurrera iristea nuen helburu, lasterketa amaitzea alegia. Lortu nuen, eta, gainera, maila handiko lehiaketa batean hamargarren geratu nintzen sailkapen nagusian eta hirugarren nire kategorian.

Zein da zure kirol lorpenik garrantzitsuena?

Castelloneko Marató Dels Dements maratoia aipatuko nuke. Inoiz egin dudan lasterketarik gogorrena da. Gonbidatu ninduten, eta parte hartu nuen lehenengo urtean ez nekien zer aurkituko nuen. Hasi aurretik, beste korrikalari batzuk harrituta geratu ziren ni mendiko makilarik gabe ikusi nindutenean: “zu horrela ez zara helmugara iritsiko…” Ba lehena iritsi nintzen eta txapelketa irabazi nuen. Oso lasterketa teknikoa zen, gainera. Ez zegoen ezer berderik, ezta lokatzik ere, eta niri izugarri gustatzen zait korrika egitea lokatza badago.

Urtebete lesionatuta egon ondoren, gozatzen ikasi dut eta konturatu naiz politena ez dela dortsala jantzita lehiatzea

Zer lasterketa mota duzu gustukoen?

Lasterketa gogorrak eta desnibelik handiena dutenak. Zenbat eta desnibel handiagoa, orduan eta gusturago ibiltzen naiz  eta abantaila handiagoa dut. Ikaragarri gustatzen zaizkit bertikalak. Nire lehen lasterketa bertikala Anboton izan zen. Marka hautsi nahian zebilen Ana Conde eta Oihana Kortazarrekin batera iritsi nintzen. Horrelako lehiaketetan, kirolari onenak azkenak ateratzen dira. Ni haiek baino minutu gutxi batzuk lehenago atera nintzen, baina  hala ere, onenekin batera heldu nintzen gora, eta niretzat hori zoragarria izan zen. Jende pila bat zegoen igoeran animatzen… Izugarri gustatu zitzaidan.

Nire indargunea horrelako igoera-mota da. Logikoena da mendiko lasterketak jaitsieretan irabaztea, baina ni ez naiz batere teknikoa. Beraz, badakit irabazi nahi badut, minutu askoko aldearekin iritsi behar dudala gora. Jaitsieretan, batzuetan batez ere, beherantz begira noa, beldur pixka batekin… Izan ere, mendiari  errespetu apur bat ere badiot.

Zenbat denbora ematen duzu eta ematen zenuen lehen entrenatzen?

Lehen denbora asko ematen nuen. Entrenatzaile pertsonalak nituen, eta haiek ezarritako planetara egokitu beharra dago: indarra, serieak edo dena delakoa… Iraupen-lasterketa tokatzen bazen, goizaldeko 4etan jaikitzeko beharra zegoen, eta frontalarekin mendira arratsaldeko 14ak arte… Lasterketa mota bakoitzak denbora eta entrenamendu mota desberdinak eskatzen ditu. Orain, berriz, sentsazioen arabera entrenatzen naiz: gorputzak eskatzen didanaren arabera.

Domina eta kirol lorpen guztiez gain, zer gehiago eman dizu trailak?

Jende zoragarria ezagutu izana. Honen guztiaren onena aurkitu dudan jendea da.

Suposatzen dut atleta gutxi bizi daitezkeela honetatik. Babeslerik edo laguntza ekonomikorik izan duzu?

Ez, ez dudalako inoiz hala nahi izan. Zerbait eskaini izan didate, baina beti  egin diot uko. Nire familia eta lana lehenetsi ditut beste aukera batzuen aurrean… Dirua irabazi dut, bai, baina honek ez du bizitzeko behar beste ematen. Adibidez, Bilboko bigarren gaueko maratoian 1.600 euro irabaztea lortu nuen. Ez zegoen letra txikirik eta sariak pilatzeko modukoak ziren: bigarren geratu nintzen sailkapen nagusian eta hemengo korrikalarien artean lehena. Bi sariak batuta, maratoia irabazi zuen atleta etiopiarrak baino diru gehiago irabazi nuen. Baina lehen esan bezala, oso jende gutxi bizi daiteke kirol honi esker, nahiz eta oso kirol zorrotza izan, eta uste dut traileko kirolariok ez dugula merezi dugun errekonozimendua.

Familia, lana… Nola ateratzen duzu denbora entrenatzeko eta lehiatzeko?

Ahalegin handiekin eta buruhauste handiekin, ez pentsa, igande goizetan adibidez familiarekin gosaldu ahal izateko. Egia da kirolari denbora asko eskaini eta eskaintzen diodala, bai, asko gustatzen zaidalako. Baina beti izan dut oso argi, lehenengo gauza nire familia zela; bigarrena lana, eta ondoren kirola.

Lasterketa gogorrak eta desnibel handikoak gustatzen zaizkit. Igoerak dira nire indargune handiena

LABURREAN

“Esan dezaket kirol honetan ez dudala bete gabeko helbururik”

Kirolari erreferenteren bat?

Asko, baina bat aukeratu behar badut, Maite Maiora nabarmenduko nuke.

Ba al da igo gabeko eta gogoko zenukeen gailurra ala lehiaketaren bat?

Camille Xtream edo Zegama Aizkorri berriz egitea gustatuko litzaidake. Martxoan lehiatu nuen Puig Campana buruan sartuta neukan, bere garaian, lehiatu behar nuenean, bertan behera gelditu zelako.

Trailen bete gabeko ametsik geratzen al zaizu?

Ez. Esan dezaket ez dudala arantzarik sartuta. Mendiaz, jendeaz eta kirol honetan egin ditudan lagunez gozatzea lortu dut. Ezin dut gehiagorik eskatu.

Gure inguruak aproposak dira menditik korrika egiteko. Zein da gure inguruko zure lekurik kuttunena?

Zorionez, egia da hemen eremu asko daudela entrenatzeko eta gozatzeko. Bat aukeratu behar badut, Ganekogorta, Fuente del Espinoko igoeratik esango nuke. Dena den, jende askorik ez dagoen edozein leku. Orain, batez ere igandeetan, jende asko egoten baita mendian.

«Hemeretzi urte nituenetik ez zait inoiz lanik faltatu»

Sorpresa ederra hartu genuen gure auzoan komiki marrazkilari bat bizi zela deskubritu genuenean. Baina sorpresa bikoitza izan da bere emaztea, berarekin batera lan egiten duena, Zorrotzako betiko auzokidea dela jakin dugunean. Pedro eta Aintzane beraien umea Zazpilanda eskolara eramaten dute eta ikastetxetik metro eskasera daukate beraien estudioa.

Testua: IGOR GUTIÉRREZ. Argazkiak: AITOR MARÍN

Nola definituko zenuke zure lana?

Marrazkilaria naiz, komikietako marrazkilaria batik bat. Nire emaztea, Aintzane Landa, kolorista da. Lan askotan biok batera aritzen gara. Bera Zazpi Landa auzokoa da betidanik; ni, berriz, Granollersekoa.

Zer ikasi zenuen?

Arte Ederrak ikasteko sarbide proba suspenditu nuen eta urtebete eman nuen Psikologian, denbora alferrik ez galtzeko. Hurrengo urtean, berriz, Bartzelonako JOSO komiki eta arte grafikoetako eskolan izena eman nuen. Generalitateak homologatutako eskola bat da, Kataluniako komikilari gehienak eta Espainako asko ere bertatik atera dira. Bineta-ilustratzaile masterrean sartu nintzen, baina hori ere ez nuen bukatu, kurtso amaiera baino hilabete lehenago lana atera zitzaidalako eta ez nituelako azken lanak entregatu. Beraz, inolako titulaziorik gabe atera nintzen. Hemeretzi urte nituen eta hortik aurrera ez zait inoiz lanik falta izan.

Zein izan zen zure lehenengo lana?

JOSO eskolak lortu zidan lehenengo lana, Bartzelonako marrazki bizidunetako estudio batean. Bertan hilabete eta erdian bi laburmetrai egin nituen eta utzi egin nuen, estudioa OPUSekoa zela ohartu nintzenean. Gainera, ordurako banuen beste kontratu bat nik neuk sortutako komiki bat argitaratzeko.

Zein zen komiki hori?

“Sangre noctámbula” izeneko albuma da, Bartzelonan giroturiko banpiro-istorio bat. Gidoia, marrazkiak eta kolorea nik egindakoak dira. Kontua da Granadako Komiki Azoka batean zirriborro batzuk erakutsi nizkiola argitaletxe bati eta handik gutxira deitu zidatela hura ekoizteko. Hasiera batean, trilogia bat izango zen; baina, azkenean, lehen alea baino ez genuen egin, beste lan potoloago bat atera zitzaidalako. Berrogeita sei orriko albuma argitaratu genuen, akuarelaz koloreztatua.

Hamar urte baino gehiago daramat Marseillako Olympique futbol taldearen komiki ofiziala egiten.

Nora joan zinen gero?

Gidoilari frantziar batek deitu zidan Dargaud [Asterix eta Obelixen ekoizlea] argitaletxe ospetsuarentzako sail batean lan egiteko, “Trois… et l’ange” izenekoa (“Hiru… eta aingerua”, euskaraz). Superbotere arraroak dituzten pertsona batzuen istorioa da, gaur egungo Parisen girotua. Lau album ateratzeko asmoa zuten, baina hiru besterik ez ziren argitaratu, hirugarrenaren salmenta eskasa izan zelako.

Lan luzeagorik izan al duzu ala denak izan dira urte gutxikoak?

Bai, hamar urte baino gehiago daramatzat “Droit au but!” sailean lanean. Marsellako Olympique futbol taldearen komiki ofiziala da, talde horren zalea den mutiko baten istorioak kontatzen dituena. Oso komiki arrakastatsua da, dagoeneko 21 album argitaratu dira eta 11. zenbakiaren berrehun mila ale saldu ziren! Sail horretarako nire lehen lana 12. zenbakiaren azala izan zen. Ondoren, 13. zenbakiaren kolorea egin nuen eta 14. zenbakitik aurrera arkatzak [marrazkiak] egiten ditut. Nire emazteak kolorea egiten du.

Horrez gain zeintzuk dira esku artean dituzun lanak?

Tintaztatzailea naiz flandrieraz argitaratzen den sail oso ospetsu batean, “De Kiekeboes” izenekoa. Marrazkilaria Charel Cambré da, berak bineten zirriborroak pasatzen dizkit eta nik lerroak burutu egiten ditut bere estiloa errespetatuz, hori da tintaztatzaile baten lana. Dagoeneko 4 zenbaki egin ditut sail horretarako.

Fito eta El Gran Wyomingen bizitzei buruzko komiki bana egin dut

Komikien mundutik aparteko ezer egiten duzu?

Orain pankarta bat diseinatzen ari naiz Mauthauseneko presoen omenez, kontzentrazio-esparruaren askapenaren 80. urteurrenerako egingo den agerraldi baterako. Preso horiekin erlazionaturiko elkarte memorialista baten enkargua da, Kordobakoa. “El fotógrafo de Mauthausen” (2018) albuma sortzeko elkarlanean aritu ginen beraiekin. Arrakasta handiko komikia izan zen hori, aldi berean titulu bereko filma estreinatu zelako. Aintzanek, albumaren koloreaz aparte, 3D maketa-digitalak ere egin zituen, marrazki lanetarako lagungarri gisa, kontzentrazio-esparruaren ikuspegi desberdinak izan nitzan.

Euskarazko lanen batean parte hartu al duzu?

Elkar argitaletxerako lan batzuk egin ditut, “Naia” izeneko trilogia esaterako. Euskara ikasleentzat propio eginiko liburuxka ilustratuak dira. Nahiko nuke euskarazko lan gehiagotan parte hartu.

Lan propioei dagokienez, zerbait gehiago egin duzu edo egin nahiko zenuke?

Bartzelonako lagun mina dudan Josep Busquetekin eta nire emazte Aintzanerekin batera bi album argitaratu ditut: “En segundo plano” (2015) eta “Adicción” (2019). Lehenengoa Bilbon girotuta dago eta zenbait eszena Zorrotzan bertan gertatzen dira, esaterako, anbulatorioaren aurrean edo barraskilo zubian. Argazkilari bati buruzko istorio bat da, kaletik jendeari agazkiak ateratzen dizkiona eta beraien bizimodua nolakoa den imajinatzen duena. Horrez gain, “La leyenda de Khaz” sailarekin jarraitzen dugu.

Zeintzuk dira zure azkenetariko lanak?

Fito Cabralesen bizitzari buruzko komikia, “Fito y por supuesto la luna” (2023) eta El Gran Wyomingen bizitzari buruzkoa, “El Gran Wyoming. Mil palos y ninguno al agua” (2024). Biak ere BAO Komikiak argitaletxe bilbotarrak ekoitzita.

«En segundo plano» bere liburuan Zorrotzako hainbat eszena agertzen dira

LABURREAN

 «Marrazkilarion lana oso nomada da

Nola ezagutu zenuten elkar emazteak eta biok?

Yahooko txat batean ezagutu genuen elkar, 2001ean. Ondoren, Aste Nagusi baterako Bilbora etorri nintzen Aintzane ezagutzera.

Noiztik bizi zara Zorrotzan?

2008an etorri ginen Zorrotzara. Lehen Granadan bizi ginen, marrazkilariak ziren lagun asko han genituelako. Marrazkilarion lana oso nomada da.

Gure auzoko zer duzu gustukoen?

Lasaitasuna eta dena gertu izatea. Etxe ondoan umearen eskola eta lantokia izatea luxu bat da.

Zenbat denbora ematen duzu orrialde bat bukatzeko?

Orrialdearen arabera, baina batez beste hiru bat ordu behar ditut.

Aurrerantzean zer lan egin nahiko zenuke?

Haurrentzako komikiak egin nahiko nituzke, nire semearentzat.  Halaber, Bilbo apokaliptiko batean girotutako album bat egiteko asmoa daukat.

“Zaila da Lehen Mailara heltzea, baina zailagoa da hor irautea”

Jon Núñez Fernandezek joan den ekainean utzi zuen arbitrajea, 45 urte zituela, Lehen Mailan 17 denboraldi egin ondoren. Futbolarekiko grina, esperientzia, erantzukizuna, presioa, oroitzapen onak… Futbol-zelaietan alboko lerro baten ondoan emandako hogei urte baino gehiagoren balantzea egin du Jonek ZMrekin.

Testua eta argazkiak: AITOR MARÍN

Zein izan zen zure lehen kontaktua futbolarekin?

Zazpi Landan, ikastetxean, futbitoan jokatzen genuen. Eskola amaitu genuenean, askok Zorrotza Futbol Taldean sartzeko probak egin genituen. Batzuk taldera sartu ziren, baina beste batzuk kanpoan geratu ginen. Orduan, auzoko gazte asko futbolean aritzen ginenez, Zazpi Landan futbol talde bat sortzeko ideia mugitzen hasi zen. Eratu zenean, sartu nintzen, atezain batez ere hasieran, gero beste batzuetan… Larramendin aritu nintzen gero, arbitro izateko aukera iritsi zitzaidan arte.

Eta nola iritsi zitzaizun aukera hori?

Lagun baten bidez. Berak animatu ninduen, ikusten genuelako futbolean jokatzen ez genuela etorkizun handirik… Banekien ez zela erraza, banekien epaileek nolako presioa duten kategoria horietan… Baina oso erraz konbentzitu ninduen San Mamesera doan sartzen utziko zigutela esatean. Eta han hasi ginen. Gustukoa nuen, aurrerago uztea nuen… Nire lehen partida arbitratzera joan nintzen, eta gainera ordaindu zidaten! Gero, futbola izugarri gustatzen zitzaidanez, gehiago lotu ninduen.

Eta gauzak horrela… 17 denboraldi eman dituzu Lehen Mailan…

17 denboraldi eta 333 partida. Errege Kopan, 60 edo 70 partida inguru, eta ni nazioarteko epailea ez izan arren, Espainiako federazioak nazioartean duen indarrari esker, nazioarteko 50 partida ingurutan ere aritzeko aukera izan dut. Superkopako finalak, zazpi klasiko, … Eta guzti hori, Pérez Lasa, Iturralde, Mateu Lahoz, Clos Gómez edota Ricardo de Burgos bezalako epaile handiekin taldea partekatzeko aukera izateari esker bizi izan dut.

 “Nire eraikineko bizilagun askok ez dakite ni arbitro profesionala izan naizenik”

Nolakoa izan zen prozesua hasieratik Lehen Mailara iritsi arte?

Urratsez urrats eta mailaz maila. Futbolean, oso jokalari ona izanda, bat-batean bigarren B mailan edo Lehen Mailan agertzeko aukera dago. Arbitrajean ez da horrela. Urtero mailaz igotzen joan nintzen,  Lurraldeko Lehenengo Mailara heldu arte. Hortik aurrera, epaileak, lerroko laguntzaileak ditu. Epaileen Batzordeko presidenteak berak proposatu zidan lerroko epailea izateko espezializatzea. Horretan hasi nintzen eta Hirugarren Mailara joan nintzen zuzenean. Beharra zegoenez, hobekien moldatzen ginenok  maila gehiago igo genituen. Bi urte egin nituen hirugarren mailan eta beste bi Bigarren B mailan. Nik uste nuen hortik gorago ez nuela egingo… Baina maila horretan nengoela, euskal batzordean hutsuneak egon ziren Bigarren Mailara, futbol profesionalera igotzeko, eta  igo ninduten. Azkenean, arbitrajean eragin handia du une egokian leku egokian egoteak, eta nik zorte hori izan nuen.
Bigarren mailan 4 urte egin nituen. Eta gauza bera gertatu zitzaidan: euskal batzordeak lekua izan zuen Lehen Mailara epaile laguntzaile bat igotzeko, eta geunden guztien artean, uste dut ni nintzela proiekzio handiena zuena, eta nire aldeko apustua egin zuten.

Nola gogoratzen duzu lehen mailara igoko zinela jakinarazi zizuten unea?

Denboraldi amaieran, telefonoak jotzen zuenean, ona izan zitekeen, baina txarra ere bai… Urduritasun handiarekin… Emazteari eta kanpoan nik ematen nituen orduak sufritzen ari zen jende guztiari deitu nion… Eta oso pozik. Ilusio handienarekin hartu nuen, baina baita erantzukizun handiarekin ere.

Arbitrajea eta zure lana bateratu zenituen, zein mailataraino?

Beti, nire azken lau denboraldietan izan ezik. Futbol profesionala arbitratu genuen arren, arbitroek ez genuen kontraturik izan 2020ra arte. Hurrengo denboraldian, Batzordeko lehendakariak arbitrajean mundu guztiak esklusibotasuna izatea eskatu eta lortu  zuen. Baina ordura arte ez genuen gizarte-segurantzarik, adibidez. Beraz, ezin nuen lana utzi.

Zaila al zen biak bateratzea?

Astean 4 edo 5 egunetan entrenatzen nuen lanetik atera ondoren. Gainera, partida eta bidaia asteburuan. Lehen urteetan ez zen erraza, baina oraindik ez nuen seme-alabarik… Asteburuetan, partidu profesionalak banituen, (Lehen eta bigarren mailetan 20 urte eman ditut), ia beti bi gau eman behar nituen etxetik kanpo. Beraz, ostiralean joaten nintzen igandean itzultzeko. Hurrengo egunean, asteko errutinari ekin behar zitzaion… Horrek pixka bat atxiki gaitu, adibidez, haurrak izateko. Nire lehen alaba izan nuenean, egoera ikaragarri zaildu zen; baina, zorionez, familiaren laguntza izan nuen. Ordu asko dira etxetik kanpo, familiarekin egon gabe… Azken denboraldian beste seme bat izan nuen, baina esklusibotasuna neukan horrezkero, eta errazagoa zen. Oro har, ez da erraza izan.

 “San Mamesera dohainik sartzeko aukera ematen zidalako hasi nintzen arbitratzen”

Iazko ekainean utzi zenion arbitrajeari…

Bai, adinagatik. Kontratua izan genuen arte, Futbol Federazioaren araudian idatzita zegoen 45 urte baino gehiagorekin ezin zela arbitratu. Kontratua egin zigutenean, kendu egin behar izan zuten, ezin baita adinagatik diskriminatu. Baina, praktikan, mantendu egiten da. Belaunaldi-aldaketak bermatzeagatik izango da, baina adin horretara behin iritsita, ez dira kontratuak berritzen.

Zein partida gogoratzen duzu gehien?

Ufa, asko. Maitasun handiz gogoratzen dut San Mameseko azken partida. Guerrero, Iribar, Dani,… Izen horiekin guztiekin jokalekua partekatzea ahaztezina da. Superkopako finalak, zazpi klasikoak, edo a priori partida erakargarriagoak izango zirenak, ez ditut hainbeste gogoratzen, horien inguruan dagoen presioa hain handia izanda, ez delako gozatzen. Ez dut ahaztuko, ordea,  Ipar Irlandako selekzioaren partida bat Belfasten. Oso oihartzun eta garrantzi gutxikoa, baina oso partida politaz gozatu nuen lagunak ere badiren kide askorekin. Hemengo beheko mailetan bizi izan nuen iparraldeko futbolak erakarri ninduen, bere giroagatik, futbol motagatik eta antzinako Bilbo gogorarazten zidan hiri eder batean.

Beti aritzen zinen arbitro nagusi berarekin?

Denboraldi hasieran talde baten barruan sartzen gintuzten, baina ezin ditugu gure lurraldeko taldeak arbitratu; nire kasuan, nik ezin nuen EAEko talderik arbitratu. Ni Mateu Lahozen taldean egon nintzen, bera Valentziako batzordekoa izanda. Mateu edozein euskal talde arbitratzeko izendatzen bazuten, ni ezin nintzen partida horietara joan eta beste taldekide bat etortzen zen. Eta niri gauza bera gertatzen zitzaidan alderantziz. Álvarez Izquierdo epailearen Madrilgo lurraldekoa zen laguntzaile bat ordezkatu nuen askotan. Normalena da izendatutako taldea urteetan zehar mantentzea. Eta oso garrantzitsua da hori. Adibidez, Mateuk eta biok ez genuen hitz egin behar elkar ulertzeko. Begirada edo keinu batez bagenekien zer pentsatzen zuen besteak… Mateuri Errusiako mundialera joatea proposatu ziotenean, urtebete eman nuen Clos Gomezekin, Ricardo de Burgos, aspalditik ezagutzen nuena, Lehen Mailara igo eta elkarrekin joan ginen arte. Azken zazpi urteetan Ritxiren taldeko kide izan naiz.

Jakina, lerroko epailea ez da arbitro nagusia bezain ezaguna… Hala ere, kalean ezagutzen zaitu jendeak?

Inoiz konturatu naiz nitaz ari zirela, adibidez metroan. Futbolak indar handia dauka eta oso epaile gutxi gara… Baina adibidez nire eraikinean, eta eraikin handi samar batean bizi naiz, bizilagun askok ez dakite ni futbol epaile profesionala izan naizela.

Nola kudeatu duzu futboleko epaileen inguruan dagoen presio mediatiko guztia?

Nik zortea dut Bilbon bizi naizelako eta hemen jendea Athleticzalea delako. Batzuetan, erabaki garrantzitsuren batean huts egin dugu, jakina. Baina hemen nireganako presioa txikiagoa da, nik ez baitut Athletic arbitratzen. Nolanahi ere, akatsak kirolaren beste atal gisa ulertu izan ditut beti. Jokalariek ere huts egiten dute, … Eta akatsei baino ez diegu erreparatzen, baina ez duzu imajinatzen zenbat erabaki har ditzakeen arbitro batek edo laguntzaile batek, gehienak segundoko hamarrenetan. Nire kasuan, 80 edo 90 erabaki inguru ziren, eta batzuek eragin handia izan zezaketen… Orain, VARarekin, asko zuzentzen da balizko akatsa. Baina, hala ere, badirudi jendea ez dagoela ados… Kritikak? Ez gara hain onak goresten gaituztenean, ezta hain txarrak ere kritikatzen gaituztenean. Lehen aldietan, gehiago kostatzen zitzaidan, baina gero koraza moduko bat egiten ikasi nuen, eta akatsetatik ikastea ere oso garrantzitsua da.

Arbitrajeak izan duen aldaketarik handiena da VAR, zalantzarik gabe. Bete-betean harrapatu zintuen, ezta?

Bai, 2018an. Eta prozesu horretara egokitzea ez zen erraza izan. VAR aretoan pentsa daiteke lankidea oker dagoela, baina horregatik bakarrik ez zaio deitu behar. Protokoloak dio akats argia, larria eta nabarmena dela interpretatzen bada bakarrik deitu behar zaiola zelaian dagoen kideari. Hau orekatzea kostatzen ari da. Nolanahi ere, futbolaren munduak ulertu behar du VARak erabaki zuzen gehiago ematen dituela, batez ere jokoz kanpo bezalako erabakietan. Erabaki interpretagarriei dagokienez, epaileek zelaian hartzen dituzten erabakiak lehenetsi behar dira; bestela, jokoan sinesteari utziko diogu.

Iaz, Tania Martínek, emakumezkoen 2. RFEF mailan zegoen epaileak, arbitrajean mailaz igotzea oso zaila dela esan zidan. Zu Lehenengo Mailara iritsita, zer ezaugarri behar dira hori lortzeko zure ustez? Zer esango zenioke orain maila apaletan dagoen futbol epaile bati?

Agian garrantzitsuena ez dela penalti batean, jokoz kanpoko batean edo txartel gorri batean asmatzea. Nolabaiteko asmatzea beharrezkoa da, noski; baina garrantzitsuena futbol zelaian gertatzen den guztia kudeatzen jakitea da. Epaileok partidak arazorik gabe jarrai dezan laguntzeko gaude. Eta horretarako, ezinbestekoa da lasai egotea eta lasaitasuna eta konfiantza transmititzea. Eta nire aholkua beti norberaren onena ematea izango litzateke.

LABURREAN

«Dani arbitratu dut… eta bere kamiseta izan zen gogoratzen dudan Olentzeroren lehen oparia»

Zure ibilbideko partidarik mediatikoena edo garrantzitsuena?

Ba mediatikoena seguruenik, Guardiola eta Mourinhoren garaiko Bartzelona – Real Madril bat, 5 eta 0 amaitu zena. Gogoan dut zelaian zeuden kamerak zenbatu izana, eta normalean hamabost edo hemezortzi inguru badaude, 56 zeuden egun hartan!

Miresten duzun eta arbitratzea egokitu zaizun jokalari bat.

Gogoratzen dudan txikitako Olentzeroren lehen oparia Daniren kamiseta bat da. Eta urte batzuk geroago, berak jokatu zuen partida bat arbitratu nuen!

Zein da, zure ustez, lagundu diozun arbitrorik onena?

Guztiak oso onak izan dira… Txartel gorriak ehizatzeari dagokionez, Edu Iturralde. Asmatze-mailari dagokionez, nire ustez, Ritxi (De Burgos Bengoetxea) da onena. Eta partidaren kudeaketari dagokionez, Toño Mateu da onena, zalantzarik gabe.

Egin ez duzun zein partidu nahiko zenuke arbitratu?

Asko gustatuko litzaidake Errege Kopako finalen batean aritu izana, baina ni ez nintzenez internazionala, ezin nuen. Baita Galiziako derbia ere. Asko gustatzen zait nola bizi duten futbola Galizian eta ez zitzaidan inoiz egokitu Celta eta Deportivoren arteko partidarik

“Neba-arreba guztiok bizi gara okindegitik”

Mikel oso pertsona ezaguna da Zorrotzan. Saiz okinen leinukoa izateaz gain, auzoko berbalagun taldeetan ibiltzen da, euskara praktikatzen. Hori gutxi balitz bezala, amantala eskegitzean bere gitarra astintzen du Pan Duro taldean.

Testua: IGOR GUTIÉRREZ. Argazkiak: AITOR MARÍN

OKINA

Saiz okinak Zorrotzan ezagunak zarete aspalditik. Nola hasi zen zuen familiaren tradizio hori?

Alde bietatik datorkigu tradizioa. Nire amaren aita okina zen Castron eta nire aita eta bere anaia ere, biak okinak Santullan inguruan. Gaur egungo okindegia dagoen etxea, trenbidearen ondokoa, lehenago Telefonicarena zena, aita eta osabaren artean erosi zuten. Horra bizitzera joan eta etxean bertan okindegia jarri zuten.

Zer dela-eta etorri ziren Kantabriatik Zorrotzara?

Garaian, industriak oso pisu handia zuelako inguru honetan eta lan eskerga zegoelako. Heldu eta gutxira, gainera, osabak hainbat saltoki oso merke erosi zituen, eta laster etxeko negozioak gora egin zuen. Geroago, osaba Kantabriara itzuli zen eta gure aita geratu zen Zorrotzako okindegiarekin.

Zertaz arduratzen zara okindegian?

Batez ere ogia labean sartzea eta horren banaketa prestatzea da nire ardura gaur egun.

Eta zer ordutan hasten da zure lanaldia?

Ogia labean sartzeko lana eguerdiko hiruretan hasten da. Baina batzuetan beste gauza batzuk prestatu behar dira eta lehenago hasten naiz. Taberna batzuek goizeko 6etan zabaltzen dute, eta ogia behar dute gosarietarako.

Etxeko guztiok egiten duzue lan okindegian?

Bai, lau neba-arreba gara eta guztiok okindegian jaio eta okindegitik bizi gara. Bakoitzak bere ikasketak egin dituen arren, denok lan egiten dugu okindegian. Baina, orain, anaia txikia da okindegian bertan bizi den bakarra. Anaiok ogia egin, saldu eta banatu egiten dugu. Arrebak, berriz, bulegoko kontuak daramatza.

Non saltzen duzue zuen ogia?

Zorrotzan, Barakaldon, Bilbon, Sodupen… Denda, taberna eta jatetxeetan saltzen dugu, batik bat. Saiz okindegi batzuk geratzen diren arren, gehienak saldu egin ditugu eta beste okindegi txiki batzuetara eramaten dugu ogia. Jendeak gero eta gehiago jotzen du supermerkatuetara ogia erostera eta horrek kalte handia egin digu.

Ogiaz gain, besterik egiten duzue okindegian?

Bai, denetariko ogiak egiteaz aparte, opilak ere egiten ditugu: kruasanak, napolitanak eta gurin-opilak.

“Jendeak gero eta gehiago jotzen du supermerkatuetara ogia erostera”

EUSKALDUNA

Euskaldun berria zaitugu, nolatan animatu zinen euskara ikastera?

Nire emazteak EGA dauka, nire alaba euskaraz ikasten ari da eta etxean euskaraz ez zekien bakarra neu nintzen. Horregatik animatu nintzen AEKn izena ematera orain dela hamabi urte. Gainera, euskaltegia etxe alboan daukat!

Etxean euskaraz egiten duzue?

Ez, batzuetan saiatzen gara baina ez dakit zergatik ez gara ohitzen euskaraz egitera.

Eta euskaltegitik kanpo beste edonon erabiltzen duzu euskara?

Bai, bi berbalagun taldetan sartuta nabil eta astero geratzen gara. Batzuetan, pintxo-potean ateratzen gara; beste batzuetan, hamaiketakoa egiteko geratzen gara; eta, beste batzuetan, txangoak egiteko.

Asmoa duzu euskaraz ikasten jarraitzeko?

Aurten nire azken urtea izatea espero dut. B2 azterketara aurkeztu naiz eta momentuz hasierako probak pasatu ditut, ahozkoa falta zait.

“Hamabi urte daramatzat euskara ikasten”

GITARRA-JOTZAILEA

Noiz hasi zen musikarekiko duzun harreman hori?

Hamabospasei urterekin-edo musika-talde bat sortu genuen lagun batzuek, Fumas Iskariote izenekoa, trash metal estilokoa. Hasieran, okindegiko gela batean entseatzen genuen, baina berehala Patxo tabernan entseatzera joan ginen. Bertan, Bajos Fondos eta beste talde batzuek entseatzen zuten. Garai batean Eskorbutok ere bertan entseatu zuen!

Nondik ibili zineten jotzen?

Euskal Herriko gaztetxe gehienetan jo genuen, asko mugitu ginen garai hartan. Gero ere Bartzelona, Zaragoza eta beste leku batzuetara joan ginen, beti dirua galtzen. Bagenuen talde kuttun bat, Trauma, eta haiekin bira egitea lortu genuen, gonbidatu gisa.

Zein zen zure papera taldean?

Gitarra jotzen nuen eta, batzuetan, baxua ere bai. Horrez gain, kontzertuak antolatzeaz arduratzen nintzen, eta fanzineetan parte hartzeaz ere bai. Adibidez, garai batean Patxo tabernan astebururo kontzertuak antolatzen genituen.

Urte askoren ondoren, orain beste talde batean ibiltzen zara, Pan Duro. Zer dela eta izen hori?

Bai, talde berria da, orain dela hamabost urte edo sortu genuen; baina Fumas Iskarioteko bi taldekide ohi baino ez gaude bertan. Izenarena gure lanbideagatik da; izan ere, hasiera batean denak okinak ginen!

Baduzue abestirik euskaraz?

Ez, baina orain dela gutxi Zazpi Landa kirol taldeak bere ereserkia egitea eskatu zigun eta elebitan sortutako kanta da. Zorrotza futbol taldeak ere antzekoa egitea eskatu digu.

Nondik ibili zarete jotzen?

Momentura arte, Zorrotzan bakarrik jo dugu. Gustuko genuke noizbehinka ateratzea, baina ez gara lehengo gazteak.

“Fumas Iskarioterekin Euskal Herriko gaztetxe gehienetan jo genuen”

GERTUTIK

Nolakoa zen okindegi batean bizitzea?

Ikasteaz gain, familiari laguntzen genion; baina oso oroitzapen politak ditut. Adibidez, lehen gure etxean txerri-korta genuen eta garai hauetan txarriboda egiten zen.

Euskaltegia uztean jarraituko duzu euskaraz egiten?

Noski, berbalagun taldeetan jarraituko dut eta auzoan euskaraz antolatzen diren ekintzetan parte hartzen, duda barik!

Musika taldeko anekdotarik? Behin, Ermuan, kontzertu bat osorik errepikatu genuen, publikoak etengabe beste bat eskatzen zigulako.

Aurtengo Aste Nagusia ahaztezina izan da zorrotzarrontzat, gure auzokide batek txupinera izateko ohorea izan du-eta. Nagore Ugarte, Itziar Ituño pregoilariarekin batera, Bilboko kaleak alaitzen ibili da egun eta gau, paregabeko bikotea osatuta. Lan handi horrek utzitako biharamunetik apenas berreskuratuta, bere azken elkarrizketa eskaini digu Nagorek.

Testua: IGOR GUTIÉRREZ

Zergatik erabaki zenuen zure burua aurkeztea Txinboko txupinera izateko?

Txiki-txikitatik Aste Nagusia bizi izan dut, gure etxean sakratua zen. Oporrak Aste Nagusiaren aurreko ostiralean bukatzen ziren eta aste osoa Bilbon ematen genuen. Egunero aitarekin jaisten ginen erraldoiak, kilikiak, Gargantua eta abarretara. Gero etxera buelta, amarekin bazkaldu eta ondoren hirurok Bilbora, lagunekin batu… Beraz, txikitatik ezagutu eta mirestu izan dut txupineraren figura.

Orain dela 14 urte ere Txinbori egokitu zitzaion txupinera jartzea eta orduan ere nire burua aurkeztu nuen baina Pira izan zen hautatua. Sorte handia izan dugu Txinbon hain denbora laburrean bi txupinera izateagatik.

Zer sentitu zenuen Txinbotarrak konpartsak aukeratu zintuenean?

Momentu gazi-gozoa izan zen, beste konpartsakide batzuek ere bere burua aurkeztu zutelako eta nik bezainbeste merezi zutelako txupinera izatea. Baina, noski, asko poztu nintzen, oso hunkigarria izan zen. Egun horretan, Gilenekin [bikotekidearekin] batera bazkaltzera joatea erabaki genuen, umerik gabe!

Noiz hasi zen zure txupinera agenda?

Uztailean, oporretan geundela umeekin. Bagenekien abuztuan lan gehiago izango nuela eta horregatik uztaila aprobetxatu genuen oporretan joateko. Bada, hondartzan geundela Bilbao Egunkaritik deitu zidaten elkarrizketa egiteko. Galderak idatziz pasatzeko eskatu behar izan nien eta idatziz erantzun! Hura izan zen nire lehenengo elkarrizketa.

Elkarrizketa asko egin dituzu?

Bai, pilo bat! Aste Nagusian egunero 2 edo 3 eta Aste Nagusiaren aurretik ere beste batzuk. Okerren eraman dudan lana izan da, oso urduri jartzen naiz. Momentu horietan nahi duzu komunikatu nahi duzuna ondo ulertzea eta batzuetan ez dakizu lortzen ari zaren ala ez. Ni beti plazaratzen saiatu izan naiz konpartsetan egiten den lana. Esaterako, Txinbon lortzen den dirua Zorrotzan musika tailerrak egiteko erabiltzen dela, garai batean euskaltegietan konpartsakideen matrikulak ordaintzeko, auzoko jaietan jarduerak egiteko… Horrez gain, Zorrotzako arazoak ere aipatu izan ditut, Sader-Profersarena adibidez. Bestetik, TicketBAI auziarekin ere konpartsen errealitatea islatzen saiatu naiz: ez garela profesionalak, bolondresak garela, ezin gaituztela tabernen pare jarri.

Galdera konprometitu asko egin dizkizute?

Ez hainbeste, izan ere Itziar Ituño da biotan famatua eta galderak batez ere berari zuzenduta zihoazen. Eskerrak Itziarrek eskarmentua duela prentsarekin eta elkarrizketak bideratzen jakin izan duela, nik ere parte har nezan.

“Bederatzi egun izan dira leku batetik bestera. Nahiz eta egunero nire etxera lotara etorri, apenas hartu dudan atseden”

Baztertuta sentitu zara pregoilariaren ondoan?

Ez, batere ez, oso gustura sentitu naiz leku guztietan. Baina normala denez, Itziar hain famatua izanik, kaletik jendea bere bila joaten zen bereziki.  Zorionez, Itziar oso abila izan da, argazkiak eskatzen zizkiotenean berehala nigana zetorren biok argazkian agertzeko [protokoloagatik txupinera eta pregoilaria ezin dira banatuta azaldu argazkietan]. Oso pozik egon naiz, bikoterik onena izan da, ez nuke aldatuko Itziar pregoilari bezala baina aldi berean gogorra izan da, batez ere berarentzat. Mundu osotik etorri da jendea Itziar ikustera, Bilbotik ibiliko zela jakinda: Alemaniatik, Belgikatik, Greziatik, Mexikotik…

Itziarren eta zure artean konplizitate handia egon dela argi geratu da, nola suertatu da hori?

Aurkezpen ofizialetik sortu zen bion arteko txispa, alegia, aurrez aurre ezagutu genuen lehen egunetik. Hori baino lehen, Whatsapp talde batean baino ez genuen berba egin. Itziar oso emakume arrunta da, nire modukoa da, zaletasunak ere oso antzekoak ditugu. Begirada batekin bagenekin elkarrizketetan noiz jarraitu eta noiz moztu behar genuen, argazkiekin ere bagenekien noiz bai eta noiz ez esan… Oso bitxia iruditzen zait jendeak aipatzea oso ondo transmititu dugula zer den ahizpatasuna, emakume ahaldunak izatea… Baina horrelakoak gara, ez dugu ahalegin berezirik egin ezer transmititzeko!

Mantentzen duzue harremana oraindik?

Orain ez dugu hainbeste hitz egiten, astean bitan edo, baina uste dut gure harremana mantendu egingo dela. Nork bere bizitza dauka, noski, bera Basauritik Madrilera ibiltzen da eta ni hemen seme-alabekin. Baina, pentsa, orain bere lagun batzuk nire lagunak ere badira!

Txupinera eta pregoilariaren agenda dirudien bezain luzea da?

Bai, leku batetik bestera ia korrika joaten ginen: orain jarduera baten irekieran egon, gero sari batzuk eman, ondoren elkarrizketa bat… Egia da atseden hartzeko tartetxoak ere izan ditugula eta Jaibako [Bilboko Konpartsakeko talde dinamizatzaileko] kideak han izan ditugula Itziar eta biok zaintzen, batzuetan gehiegi! Oso talde potentea dago Jaibaren atzean, benetan. Gero tarte libreak ere izan ditugu txosnetatik ibiltzeko eta zenbait jardueratan ere parte hartzera animatu gara, noski! Adibidez, Kraban castellers tailer batean murgildu ginen eta oso ondo pasatu genuen.

“Itziar bikoterik onena izan da, baina aldi berean gogorra…  Mundu osotik etorri da jendea Itziar ikustera Bilbotik ibiliko zela jakinda”

Zelan uztartu dituzu txupinera eta amaren paperak?

Gilen umeez arduratu da eta laguntzaileak ere izan ditugu: ahizpak, amama… Ni gauez iristen nintzenean Gilen nire zain egoten zen eguna komentatzeko eta Anartz [hiru urteko umea] lo. Mirari [bost urteko umea], ordea, egunaren arabera nire bila etortzen zen atera: “ama, joango gara ohera hitz egitera?”. Anartzek goizetan, berriz, “ama, gaur ere txupina botatzera joan behar duzu? Ba kontuz ibili, e?”.

Nekatuta amaituko zenuen Aste Nagusia…

Hurrengo egunean, astelehenean, etxean eman nuen egun osoa, ezin nintzen mugitu! Kristoren eguraldi ona egiten zuen eta ni etxean, umeekin. Apurka-apurka hasi naiz berreskuratzen baina eztarria urratuta izan dut aste osoan. Baina hori bai, astelehenean txupina bota behar izan banu, poz-pozik botako nukeen. Oraindik batzuetan gauez esnatzen naiz ez dakidala non nagoen. Bederatzi egun izan dira leku batetik bestera, jende oso desberdinarekin. Nahiz eta egunero nire etxera lotara etorri, apenas hartu dudan atseden. Neke fisikoaz aparte, emozionala ere badaukat. Oso polita izan da, baina oso intentsoa.

Berba egiguzu apur bat trajea egiteko prozesuaz.

Uste nuen luzeagoa izango zela! Egun batean geratu ginen neurriak hartzeko Itziar eta biok. Bertan jaka eta txapela egiteko neurriak hartu zizkidaten. Handik egun batzuetara, proba egitera joan ginen eta listo! Hori bai, aurkezpen ofizialera modista etorri zen, zer edo zer konpondu behar bazen.

Jantziak ere bere protokoloa dauka?

Bai, noski! Aste Nagusiko jarduera guztietan errespetatu beharrekoa da, gainera. Ezin duzu ez jaka ez txapela kendu, berdin du 20 zein 40 gradutan egon. Gonak edo prakek luzera jakin batekoak izan behar dute ere eta barrutik beti alkandora zuria eraman behar duzu. Oinetakoei dagokienez behintzat, eredu ezberdinen artean aukera dezakezu baina beltz-beltzak izan behar dira. Neuk aukeratutakoek, kasu, lore txiki-txiki bat zeukaten, laranja kolorekoa; bada, hori errotulki beltzez margotu behar izan nuen! Eta azkazalak, belarritakoak eta abar ezin dituzu nolanahi eraman, ezin da txupineraren irudia desitxuratu. Hasi aurretik gehiegizkoa iruditzen zitzaidan baina orain argazkiak ikusten hasi naizela hobeto ulertzen dut. Azken batean jantzia da, ez da mozorroa eta zaindu behar dugu. Edonola ere, egunean zehar beti izaten dira tartetxoak jaka kendu eta pixkat freskatzeko.

Aste Nagusiko lehen eguna bereziki maitatua da konpartsakideontzat. Aurten, txupinaren aurreko kalejira Txinbotarrak konpartsak ireki zuen. Nola bizi izan zenuen momentu hori?

Negarrez hasiko naiz [hunkitzen da]. Oso polita izan zen. Atera ginen Zabalbideko lokaletik [Bilboko Konpartsaken egoitzatik], lehenik Aiora [iazko pregoilaria] eta Izaskun [iazko txupinera] eta euren atzetik Itziar eta biok. Eta malda jaisten hasi orduko konpartsa ikusi nuen, San Antongo zubian nire zain. Konpartsakideen artean sartu nintzen, denak animatzen ari zirela, oso-oso hunkigarria izan zen. Itziar gixajoa bakarrik utzi nuen momentu batez, artean inor ez zuen ezagutzen! Gero Aste Nagusian aldrebes gertatu zait niri, bietan ospetsua bera delako. Beraz, hura nire momentua izan zen.

Ondoren kalejira, txupina… Zelan ikusten dira txupineraren tokitik?

Izugarria da jendearen aurpegiak ikustea, denak zuri begira, denak irribarrez, alai, zu animatzen, parrandarako gogoekin… Arriagako harrera eta trasteen aldaketa [aurreko txupinerak eta pregoilariak aurtengoei makila eta txupin-ohola emateko momentua] ere oso politak izan ziren. Hain urduri nengoen, non ez nuen ezta Marijaia ikusi ere egin! Gero, balkoira irtetzean utzi nion negar egiteari, egun osoa malkotan eman ondoren. Handik aurpegi guztiak ikusten nituen, gora begira, aho zabalik.

Zer arazo gertatu zen txupina botatzerako orduan?

Lehenik eta behin, pregoia ez zen batere ondo entzuten, soinu arazoak zeuden. Urtasunek [jaietako zinegotziak] zeinu hizkuntza interpreteari Itziar Ituñoren hitzak errepikatzen joan behar zuen. Gero, txupina jaurtitzeko momentua ailegatu zenean, ez nuen metxa ikusten, tutuaren atzean izkutatuta zegoen. Gorputza asko atera behar nuen balkoira sua emateko eta ez nuen metxa harrapatzen baina azkenean lortu egin nuen. Hortik aurrera botatako txupin guztietan metxa aurrera begira jarrita zegoenez, arazorik ez!

“Lehenengo eguna oso polita eta hunkigarria izan zen.  Arriagan hain urduri nengoen, non ez nuen ezta Marijaia ikusi ere egin!  Balkoira irtetzean utzi nion negar egiteari, egun osoa malkotan eman ondoren”

Marijaiaren agurra ere oso berezia izaten da baina aurten zapuzteko zorian egon da poliziarekin izandako istilu batengatik, zer gertatu zen?

Udaltzainak jai eremura sartu ziren eta mantero bat identifikatu nahi izan zuten, baina manteroak berak eta jendeak aurre egin zieten. Orduan, manteroa eta beste pertsona bat atxilo eraman zituzten eta jendea poliziaren kontra oldartu zen, jai eremutik atera nahian. Gero eta jende gehiago bildu zen, tartean mantero eta konpartsakide asko eta asko, eta poliziak atzera egin behar izan zuen, Areatzako zubiaren bururaino. Han patruila gehiago zegoen baina jendea bertan tinko geratu zen, zubia blokeatzen. Ertzaintza ere etorri zen, udaltzainei laguntzera. Momentu horretan Itziar eta biok Txinboko terrazan geunden, Jaibako kideak ere gurekin zeuden, eta zubirantz joan behar izan zuten, egoera kontrolatzeko. Guk han egon nahi genuen, jendearekin, babesa ematen, baina aldi berean ezin genuen, Marijaiaren agurrerantz joan behar genuelako. Bazirudien Ertzaintzak kargatu egingo zuela baina jendea tinko mantendu zen zubian eta azkenean polizia erretiratu egin zen. Oso momentu desatsegina izan zen, horrelakoak guztiz lekuz kanpo daude beti, baina jaietako azken arratsaldean gertatzea ere… Beraz, Jaibako kideak poliziarekin negoziatzen ari zirenez, ezin izan gintuzten Marijaiaren agurrera eraman, eta haien ordez, Txinboko konpartsakide batzuek lagundu ziguten. Jaibakoak oso pozik geratu dira Txinboko konpartsakideek Aste Nagusian zehar erakutsitako inplikazioarekin.

Marijaiaren agurrean ere pregoilariak hitz ederrak bota zituen zure alde, konpartsaren alde…

Bai, oso polita izan zen. Itziarrek hasieran ez zuen inor ezagutzen Aste Nagusian eta oso babestuta sentitu da konpartsen aldetik, batez ere Txinborenetik, noski. Txinboko txosna bere etxea izan da! Jaibako kideekin ere oso eskertuta egon da eta azken pregoi horretan banan-banan aipatu zituen beraien izenak!

Nola deskribatuko zenuke azken momentu hori?

Txupina eta agurra txanpon baten bi aldeak bezala ikusten ditut. Txupinean zu goian zaude eta herria behean, jaia piztera doa eta handi-handi sentitzen zara. Agurrean berriz, herria goian eta zu behean, batelean. Dena amatatzen ari da eta txiki-txiki sentitzen zara.  Itziarren pregoietan ere dualitate hori islatzen da. Txupineko pregoia bertso batzuekin hasi zuen, eta agurreko pregoia, berriz, bertso batzuekin bukatu, Mauriziaren kopletan inspiraturik.

Elkarrizketaren amaierara heldu gara, Nagore. Zer esan nahi zenuke bukatzeko?

Eskertu nahi diot Txinbori aukera hau eman izana [hunkitzen da], lan bikaina egin duzue. Oso babestuta sentitu naiz, benetan.

LABURREAN

“Harritu nau jendeak duen prestutasuna ondo pasatzeko edozein jardueratan” 

Zer da zuretzat txupinera izatea?

Ohore bat. Azken finean, herriaren ordezkaria zara Aste Nagusian. Eta ardura handia ere bai, aldi berean zarelako Bilboko Konpartsa guztien ordezkari.

Zaila da txupinak botatzea?

Zaila ez, baina txinpartekin erre egiten zara batzuetan eta eskua beltz geratzen zaizu bolbora dela-eta! Kea ere arnasten duzu, eta kontuz ibili behar duzu jaka ez zikintzeko.

Deskubritu duzu Aste Nagusi berri bat txupinera izanda?

Zerbait berria deskubritu badut da jendeak zer nolako prestutasuna duen ondo pasatzeko edozein jardueratan.

Aurtengo Aste Nagusiko momentu batekin geratu beharko bazenu, zein izango litzateke?

Batetik, txosnen irekieran neska batek Kaixarranka dantzatu zuenekoa, “Libre Palestina” kantaz lagunduta. Oraindik oilo-ipurdia jartzen zait. Bigarrena, nire amaren egoitzara egindako bisita. Aiton-amonak dantzan jarri genituen eta amak nirekin batera txupina jaurti zuen!