TANIA MARTÍN: Futbol epailea

Pertsona moduan hazteko izugarri lagundu dit arbitratzeak

Duela zazpi urte lesio baten ostean jokatzeko gogoa apur bat galduta baina “futbolaren harra ezin kenduz”, arbitrajean sartu zen Tania Martín nolakoa zen probatzera. Egun, 27 urteko gazte hau 2. RFEF mailako epaile nagusia da, eta horrek behartu du Zorrotzako Futbol Sala taldea uztera, ezin baititu biak uztartu, eta “arbitrajea futbola bera baina erakargarriagoa” egiten zaiolako orain.

Arbitrajean aritzeaz gain, lehenago jokalaria ere izan zara? Zerk bultzatu zintuen baloia txilibituagatik aldatzera?

Txikitan eskolan hasi nintzen futbolean. Deustun eta Pauldarraken ere egona naiz, eta azken urteotan Zorrotzako Futbol Sala taldean egon naiz. Pasa den urtean, taldea utzi behar izan nuen arbitrajeak hala behartuta. Emakumezkoen kasuan, 2. RFEF mailara heltzen bazara, ezin dira uztartu arbitrajea eta futbol taldean aritzea. Urte askotan egon naiz biak uztartzen. 18 urterekin edo, Federazioaren iragarki bat ikusi nuen, arbitrajean sartzera animatzen zuena. Ba probatuko dut! Orain arte. Heldu zen bata edo bestearen artean erabakitzeko unea, eta orain arbitrajea futbola baino erakargarriagoa egiten zait. Honetan egoteko aukera, 2. Edo 1. RFEF mailan egoteko unea, orain da, ala ez da. Aurrerago, ez dut aukera hau izango.

Noiz hasi zinen zehazki arbitratzen eta zein mailatan aritzen zara epaile gaur egun?

Duela zazpi urte hasi nintzen, eta bigarren denboraldia dut epaile nagusi lanetan aurten emakumezkoen 2. RFEF mailan, Liga Iberdrola eta Bigarren Mailaren azpitik. 2. RFEF mailako epaile nagusia izanda, 1. RFEF mailako partidetan lehenengo arbitro laguntzailea ere izan naiteke. Horrek suposatzen du lineako epailea naizela partidan, eta arbitro nagusia lesionatzen bada, bere ordez arituko naizela. Kopako txapelketan ere aritu naiz Albaceten, bertako taldea Rayo Vallecanoren aurka epaitzen.

Nola iritsi zitzaizun arbitrajearen munduan sartzeko ideia eta nola izan zen lortu arteko prozesua?

Hasi nintzenean, lesio baten ostean jolasteko gogoa apur bat galdu nuen, baina futbolean aritzeko harra bazegoen oraindik, eta probatzeko hasi nintzen, ea gogokoa nuen. Hasiera batean ez neukan batere gogorik mailetan gora egiteko… Kadete eta juvenil mailan eroso nengoen. Baina pixkanaka-pixkanaka, goiko mailetan laguntzaile gisa hainbat partidatan aritu ostean, aurrera egiteko gogoa sartu zitzaidan, eta azterketak prestatzen hasi nintzen. Prestaketa ez da batere erosoa. Hainbat azterketa teoriko eta -urtero  hirutan- azterketa fisikoak gainditu behar dira.

“ Partidetan txilibitua uniformearen kolore berekoa hartzen dut beti“ 

Zein da zure helmuga edo helburua lanbide honetan? Noraino heldu nahiko zenuke?

Helburu bakarra disfrutatzea da. Duela urte batzuk bai ipini nion neure buruari egun nagoen mailara heltzeko erronka… Orain, hori beteta, partida bakoitzean ondo pasatzea da nire helburu bakarra. Oso zaila da gorago joatea… Aukera balitz, ederto, ez nuke ukatuko, baina ez da inolaz ere nire helburua.

Zure ustez, zer ezaugarri behar dira lanbide honetan gora egiteko?

Diziplina, gogo eta konpromiso handia batez ere, eta zorte apur bat ere bai. EAEn jende ako gaude arbitrajean, eta guztiak ezin gara goi mailetan egon.

Arbitro profesionalen batengan arreta berezia duzu?

Lehenengo mailako gizonezkoen artean ez daukat erreferente handirik. Gustuko ditudan batzuk badaude, eta hainbat gauzatan bai jartzen dut arreta. Baina batez ere, erreferenterik izatekotan, emakumezkoen lehenengo mailan dauden Arantxa Gallastegi, Olatz Rivera, eta Bea Arregui izango lirateke. Horiek dira erreferenteak, eta baita lagunak ere. Aurten adibidez, zazpi denboraldi lehenengo mailan eman dituen Bearekin partida askotara joan naiz, eta ikasteko aukera izugarria da berarekin egotea.

Gaur egun, emakumezkoen futbolaren oihartzuna gizonezkoengandik oso urrun dago… Laster aldatzeko aukerarik al dago?

Laster ez, baina aldatuko delakoan nago. Bederatzi urte eman ditut arbitrajean, eta nabaritu dut gero eta profesionalizatuago dagoela guztia. Ez da arraroa orain talde batzuetan medikua, erizaina eta prestatzaile fisikoa ikustea. Duela urte batzuk ez zen horrelakorik izaten. Eta hemendik aurrera, jauzi hori nabarmenagoa izango da nire ustez. Berdin gertatuko da arbitroekin. Ni hasi nintzenean Bizkaian ginen mila arbitro ingurutik, zortzi emakume baino ez ginen. Orain gero eta gehiago gara, eta pausoak ematen ari dira. Duela urte batzuk, emakumezkoen futbolean, epaileak hirugarren mailan ziharduten gizonezkoak ziren. Gaur egun, Iberdrola ligak bere epaile propioak ditu, emakumezkoak.

Inoiz sentitu zara gutxietsia emakume izateagatik? Futbolaren mundua gizartea bera baino matxistagoa al da?

Futbolean eta arbitrajean, gizartean bezala, denetarik dago. Oro har, esango nuke ez naizela inoiz gutxietsia sentitu emakume izategatik. Orain dela bospasei urte infantil mailako partida batean, komentario bat entzun nuen harmailetatik, harrikoa egitera bidaltzen ninduena. Klub bateko emakume batek egin zuen… Baina alderantzizko jarrerak ere izan ditut: orain dela pare bat urte Twitterren birala egin zen txio bat ipini nuen juvenil mailako partida bat hasi baino hamar minutu lehenago aita bati “neska batek arbitratzen du, ziur gaizki egingo duela” entzun nionean. Ba, txio horren harira, Durangoko neska batek erantzun zidan aurreko asteetan neska batek epaitu zuela bere semearen partida bat eta oso ondo egin zuela. Bere perfilean kuxkuxeatu nuen jakiteko ea nor zen epaile hura… eta ni neu nintzen.

“Mailetan gora egitea oso zaila da. Hala ere, nire helburu bakarra partida bakoitzean disfrutazea da”

“Mailetan gora egitea oso zaila da. Hala ere, nire helburu bakarra partida bakoitzean disfrutazea da”

Baina oro har, errespetua falta zaio arbitroaren figurari, ezta? Irain asko jasan behar izan dituzu?

Bai, baina gero eta gutxiago. Batez ere, goi mailetan. Horietan gure lana askoz gehiago ulertu eta errespetatzen da, eta oro har, nik ez dut irain askorik jasan futbol zelaietan.

Futbol-epaile lanetan gero eta emakume gehiago ari zaretela aipatu duzu lehen. Zer esango zenieke arbitrajean hasten ari diren neska horiei guztiei?

Aurrera egiteko bitan pentsatu gabe. Aukera izugarria da, hasieran agian zaila izan daitekeen arren. Hasi nintzenetik asko ikasi dut, baina ez bakarrik epaile moduan; pertsona moduan hazteko izugarri lagundu dit arbitratzeak. Hemen beste arlo askotan ikasi ezin diren gauza pilo bat ikasten dira. Adibidez, emozioak kudeatzea oso garrantzitsua da futbolean epaitzeko, eta hori hemen bat-batean ikasten da.

Zein izan da orain arte epaile lanetan gogoratzen duzun unerik onena?

Ezberdindu beharko nuke zelaiaren barruan eta hortik kanpo gertatutakoak. Aurtengo Athletic eta Real Sociedaden arteko Euskal Herria Kopako finala epaitu nuen Lezaman eta izugarri disfrutatu nuen partida horretan. 1. RFEFeko mailako partidak ere izugarri disfrutatu ditut. Futbol 11ko lehenengo partida ere gogoan dut. Ez zen inolako partida berezirik, baina jauzia izan zen niretzat, eta oroitzapen kuttuna da niretzat. Eta bestetik, arbitrajeak eman dizkidan lagunak eta esperientziak aipatu behar ditut. Egindako harremanak eta bizipenak askoz gehiago oroituko ditut partida hartan zenbat txartel atera nituen edo azken emaitza zein izan zen baino.

Ba al duzu maniarik edo ohiturarik partiduetan?

Bai. Txilibituak beti-beti kamisetaren kolore berekoa izan behar du. Bai ala bai. Eta zelaira atera baino lehen, musika jartzen dut, eta noizean-behin aldatzen joan den arren, abesti berezi konkretu batek izan behar du azkena derrigorrez.